Uzun Lafın Kısası dünyayı nasıl ölçtüğümüzle alakalı doyurucu ve eğlenceli bir kitap. Yükseklik, uzunluk, alan, ağırlık, sıcaklık, zaman, ses ve ışık gibi kavramları nasıl ölçüyoruz? Bugün hepimizin alışık olduğu standart ölçü birimleri var. Fakat bu standartlar oluşmadan evvel bir şeyleri ölçmek şu anki kadar kolay değilmiş. Kitapta Babil ve Mısır medeniyetlerinin güneş takvimini kullanmalarından Romalıların oluşturduğu uzaklık birimlerine varana kadar birçok ölçümün temeli izah ediliyor.
Küresel bir etkisi olmamış ve sadece spesifik alanlarla kullanılan ölçüm birimleri kitapta ele alınmamakla birlikte son bölümde bazı ilgi çekici ölçekler de paylaşılmış.
Mesela Birleşik Krallık’ta maaşlar ve fiyatlar arasındaki ilişkiyi ölçmek için Mars çikolatalarının kullanıldığını biliyor muydunuz? Ya da Big Mac endeksini hiç duydunuz mu? Big Mac Endeksi 10 sene öncesine kıyasla bugün örneğin bir litre benzin fiyatına kaç tane Big Mac alabildiğinizdir.
Uzun lafın kısası arka kapak metninde de yazdığı gibi bu kitaptaki bilgileri bilmemek bir şey kaybettirmez ama günlük hayatta sıkça kullandığımız ölçü birimlerinin ortaya çıkışını öğrenmek biraz tefekküre vesile olabilir.
Kitapta ilgimi çektiği için Hobbit ölçüsü hakkında yazılanları burada paylaşmak istiyorum:
HOBBİT
Bu ölçü, sebep olduğu tüm sıkıntılar sebebiyle Birleşik Krallık’ta on dokuzuncu yüzyılın orta-geç dönemlerinde yasaklanana kadar Galler’in kırsal bölgelerinde tercih edilen son derece kafa karıştırıcı ve değişken bir ağırlıktı.
Bir Galler “hobbit”i ağırlığındaki yulaf 105 lb (48 kg) olarak tartılırken, arpa ve buğday sırasıyla 147 lb (67 kg) ve 168 lb (76 kg) gelmekteydi. Yalnızca Flintshire’da bir hobbit patates 200 lb (91 kg) ağırlığındaydı, ancak ölçülen malın taze patates olması halinde bu 210 lb’ye (95 kg) yükselirdi.
İngiliz tüccarların durmadan beklenenden az miktarda teslimat yapmasıyla sözcüğe kısalık ve kurnazlık çağrışımları da yavaş yavaş yüklenmiştir. Maliye Mahkemesi hobbit biriminin bölgesel ve geleneksel ağırlık karşılıklarının farklılığı yüzünden dolandırılan birçok kişinin davasıyla uğraşmıştır. Ancak adli kararların başarısızlığıyla oluşan hayal kırıklığı, hobbit ölçüsünün Charles Dickens’ın haftalık dergisi All the Year Round (1859-95) da dahil olmak üzere çeşitli yayınlarda taşlamaya maruz kalmasıyla sonuçlanmıştır.
J.R.R. Tolkien (1892-1973) Galler’i ve Gal dilini severdi. Hem ortaçağ hem modern Gal dilini biliyordu ve Leeds Üniversitesi’nde bu konuda dersler verdi. Ünlü romanlarındaki kısa boylu kahramanların adı olarak “hobbit”i uydurduğunu söylese bile bir önceki yüzyılda bu denli tartışma yaratmış olan birime aşina olması muhtemeldir.
UZUN LAFIN KISASI
Yazar: Graeme Donald
Yayınevi: Maya Yayınları
Web Sitesi: mayayayinlari.com
ARKA KAPAK METNİ
Nesnelerin ne kadar büyük olduğu, ne kadar hızlı gittiği, kaç para ettiği ve buna benzer daha pek çok şeyi daima merak ettik ve çevremizdeki her şeyi ölçmeye çalıştık. Peki ama bu ölçümleri nasıl yapacağımıza kim, nasıl karar verdi?
Uzun Lafın Kısası, bizi ölçü birimlerinin hikâyelerini keşfedeceğimiz bir zaman yolculuğuna davet ediyor ve şu sorulara yanıt arıyor: Zamanı neden 60’lık birimlerle ölçüyoruz? Şubat ayı neden daha kısa? İçinde bulunduğumuz yıl neye göre belirlendi? Neden Çinlilerin takvimi 4717, Myanmar’ınki 1378 ve Budistlerinki 2560 yılını gösteriyor?
Bilmeseniz belki eksikliğini hissetmeyeceğiniz ama öğrendiğinizde çok şaşıracağınız bilgilerle dolu bu rehber, günlük hayatımızı şekillendiren ölçü birimlerinin ilginç hikâyelerini bir araya getiriyor.
